ហេតុអ្វីម្ជុលមេដែកដ៏តូចមួយអាចធ្វើជាឧបករណ៍ចង្អុលបង្ហាញទិសរបស់មនុស្សតាំងពីសម័យកាលរាជវង្សឈីងបាន ?
មុននឹងមានឧបករណ៍ទំនើបសម្រាប់ចង្អុលប្រាប់ទិស ដូចជាGPS មនុស្សជំនាន់ដើមតែងអង្កេតមើលផ្កាយដើម្បីផ្ដល់ជាតម្រុយពីទិសដៅដល់ពួកគេ។ ប៉ុន្តែវិធីមួយនេះមិនអាចប្រើការបាននៅក្នុងស្ថានភាពដែលអាកាសធាតុប្រែប្រួលជាចុះអ័ព្ទ និងមានពពកបាំងជិតពន្លឺព្រះអាទិត្យនោះឡើយ។ ហេតុនេះ វត្ថុច្នៃប្រឌិតត្រីវិស័យក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើងដំបូងបង្អស់ដោយចិនបុរាណនៅអំឡុងរាជវង្សឈីង (២២១ដល់២០៧មុនគ.ស) ដើម្បីនាំផ្លូវពួកគេក្នុងពេលធ្វើដំណើរ និងប្រើប្រាស់សូម្បីតែជាឧបករណ៍សម្រាប់ទស្សន៍ទាយពីរាសីរបស់ជនជាតិចិនផងដែរ។ 
ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីក៏ជាត្រីវិស័យ ? ហេតុអ្វីក៏ឧបករណ៍ដ៏តូចតាច ដែលគ្រាន់តែមានសមាសធាតុផ្សំពីម្ជុលដែកល្អិតតូចមួយនៅខាងក្នុងត្រីវិស័យនេះ អាចផ្ដល់ប្រយោជន៍ដល់មនុស្សតាំងពីបុរាណកាលមកទល់សម័យឌីជីថលបច្ចុប្បន្ននេះ ? តើត្រីវិស័យដំណើរការណ៍យ៉ាងដូចម្ដេច ? ម្យ៉ាងទៀតតើវាមានទំនាក់ទំនងដូចម្ដេចជាមួយដែនម៉ាញេទិចផែនដី ? ដើម្បីអាចឈានដល់មូលហេតុដែលត្រីវិស័យអាចធ្វើជាឧបករណ៍ចង្អុលទិសបាន ការយល់ដឹងពីលក្ខណៈរបស់ផែនដីគឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏ចម្បងបំផុត។ នៅចំកណ្ដាលផែនដីគឺជាស្នូលរបស់ផែនដី ដែលមានស្នូលខាងក្នុងនិងស្នូលខាងក្រៅ និងក្រៅបង្អស់គឺជាស្រទាប់ផែនដី។ ប៉ុន្តែស្នូលខាងក្នុងរបស់ផែនដីមានមេដែកធម្មជាតិ ឬជា Fe3O4 ដែលមានទម្រង់ជារូបធាតុរឹង។ រីឯស្នូលខាងក្រៅផែនដីមានមេដែកធម្មជាតិដូចជា ដែក និងនីកែល តែក្នុងទម្រង់ជារូបធាតុរាវ។
ផែនដីធ្វើចលនាវិលជុំវិញអ័ក្សរបស់ខ្លួនឯង ដែលចលនានេះនាំឲ្យភាគល្អិតដែលជាមេដែកធម្មជាតិក្នុងទម្រង់ជារូបធាតុរាវនោះមានចលនា ហើយក៏បង្កើតបានជាដែនម៉ាញេទិច ដែលមានប៉ូលខាងជើង និងប៉ូលខាងត្បូង។ លក្ខណៈដែនម៉ាញេទិចគឺ នៅពេលមេដែកពីរដែលមានប៉ូលដូចគ្នា វាទាញគ្នាចេញ ផ្ទុយទៅវិញ បើមេដែកពីរមានប៉ូលផ្ទុយគ្នា វាទាញគ្នាចូល។ លក្ខណៈសំខាន់ៗទាំងនេះហើយគឺជាអ្វីដែលបកស្រាយទៅលើថាតើត្រីវិស័យដំណើរការណ៍យ៉ាងដូចម្ដេច។ ម្ជុលមេដែកនៅក្នុងត្រីវិស័យដែលអាចចង្អុលទិសបាន ក៏ដោយសារតែវាត្រូវបានឆក់ទាញដោយដែនម៉ាញេទិចដែលបង្កើតឡើងដោយផែនដីនេះឯង។
ប៉ុន្តែ ចលនារបស់ដែនម៉ាញេទិចដែលកើតឡើងតាមលក្ខណៈពិតរបស់វា មិនដូចទៅនឹងអ្វីដែលមនុស្សទូទៅតែងតែគិតនោះទេ។ យើងដឹងរួចមកហើយថា ប៉ូលខុសគ្នានឹងទាញគ្នាចូល ឬប៉ូលខាងជើងឆក់ទាញប៉ូលខាងត្បូងចូល។ នៅពេលម្ជុលមេដែករបស់ត្រីវិស័យចង្អុលទិសខាងជើង វាគឺជាប៉ូលខាងត្បូងដែលបង្កើតឡើងដោយដែនម៉ាញេទិចផែនដីទៅវិញទេ។ ការពិតមួយទៀតនឹងបង្ហាញថាតាមពិតទៅត្រីវិស័យពុំអាចជាឧបករណ៍សម្រាប់ចង្អុលទិសដែលអាចជឿទុកចិត្តបានថាបើវាចង្អុលទិសខាងជើង នោះភូមិសាស្ត្រផែនដីពិតជាស្ថិតនៅទិសខាងជើងមែននោះទេ។ ដែនម៉ាញេទិចផែនដីដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយចលនារបស់មេដែកធម្មជាតិនៅស្នូលខាងក្រៅផែនដី អាចមានចលនាបានក៏ដោយសារចលនារង្វិលជុំវិញអ័ក្សខ្លួនឯងរបស់ផែនដីដែរ។ ប៉ុន្តែដែនម៉ាញេទិចមិនបន្ស៊ីគ្នាជាមួយនឹងអ័ក្សរង្វិលរបស់ផែនដីនោះឡើយ។ គេហៅលក្ខណៈបែបនេះថាជា "ភាពលម្អៀង"។ ភាពខុសគ្នារវាងប៉ូលខាងជើងចង្អុលដោយត្រីវិស័យ និងប៉ូលខាងជើងនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រផែនដីពិតប្រាកដ អាចបង្ហាញឲ្យឃើញជាដឺក្រេមុំលម្អៀងគ្នាបន្តិចបន្តួច ហើយភាពលម្អៀងនេះកើតឡើងដោយអាស្រ័យពីទីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ ពីឆ្នាំមួយទៅឆ្នាំមួយ នេះក៏ព្រោះតែដែនម៉ាញេទិចផែនដីតែងតែមានការផ្លាស់ប្ដូរជានិច្ច។
ម្យ៉ាងទៀត បើសិនជាអ្នកកំពុងតែជិះនៅក្នុងរថយន្តឬនាវាដែលធ្វើពីដែក ឬអ្វីក៏ដោយដែលជាដែក ឬជាមេដែកនៅក្បែរអ្នក ឬនៅទីតាំងជាក់លាក់ណាមួយដូចជាតំបន់ដែលស្ថិតនៅរយៈទទឹងខាងជើងខ្ពស់ ឬក៏មានការបម្រែបម្រួលចរន្តអគ្គិសនីដែលបង្កើតឡើងដោយដែនម៉ាញេទិច នោះភាពជាក់លាក់របស់ត្រីវិស័យក្នុងការចង្អុលទិស នឹងបង្កើតជាភាពខុសគ្នាធំធេងជាមួយទិសពិតប្រាកដរបស់ភូមិសាស្ត្រផែនដី។ បើយោងតាម United States Geological Survey នៅតំបន់ដែលស្ថិតនៅរយៈទទឹងខាងជើងខ្ពស់ដូចជាតំបន់ប៉ូលខាងជើងមានឥទ្ធិពលទៅលើត្រីវិស័យឲ្យងាកចេញពីប៉ូលដែនម៉ាញេទិចខាងជើង ហើយងាកមកចង្អុលទិសខាងត្បូងវិញ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រៅពីអាចចង្អុលប្រាប់ទិសបាន ប្រយោជន៍ដែលដែនម៉ាញេទិចផែនដីបានផ្ដល់ឲ្យជីវិតមនុស្សសត្វនោះគឺ ភាគល្អិតទាំងឡាយដែលសាយភាយចេញពីព្រះអាទិត្យមក តែងតែរត់ទៅរកប៉ូលខាងជើងនិងខាងត្បូង ដែលជាតំបន់ដែលដែនម៉ាញេទិចមានកម្លាំងខ្លាំង ដូច្នេះហើយបានជាមានសត្វតិចតួចបំផុតដែលមានជីវិតរស់នៅក្នុងតំបន់ប៉ូលខាងជើងនិងប៉ូលខាងត្បូងបាន៕
ប្រែសម្រួល៖ ស្រីពៅ
ប្រភព៖ learnchinesehistory & livescience & explainthatstuff & ck12
